پنجشنبه 10 آبان 1403

پروژه شناخت بازار کربن و ارتباط آن با بازار برق و تهیه نقشه‌راه توسعه بازار کربن در کشور

عنوان پروژه: شناخت بازار کربن و ارتباط آن با بازار برق و تهیه نقشه‌راه توسعه بازار کربن در کشور
مدیر پروژه: مهدی فرهاد خانی
همكاران: کیومرث حیدری، لیلی مقیمی، محمدباقر اسدی، حسین نیک‌پیام، بهناز صبوری
خلاصه پروژه: در این پروژه به جوانب گوناگون بازار کربن از جمله ساختار، عوامل و بازیگران، رهنمودها، و منافع حاصل از توسعه این بازار پرداخته و عوامل موثر عمده در توسعه بازار کربن بیان می‌شوند. همچنین نقش دولت در توسعه بازار کربن نیز مورد مطالعه قرار می‌گیرد و در راستای شناخت تلاش‌های جهانی به منظور توسعه بازار کربن، به مطالعه معاهدات، کنوانسیون‌های و پیمان‌های بین‌المللی موثر در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و توسعه بازار کربن پرداخته می‌شود. ضمناً به منظور شناخت فضای قانونی حاکم بر بازار کربن، قوانین و مقررات و سیاست‌ها و برنامه‌های دولتی حاکم بر بازارهای کربن در جهان نیز بررسی می‌گردد. از جمله نتایج این پروژه می‏توان به موارد زیر اشاره داشت:
  • ساختار و انواع بازارهای کربن
  • مجوزها و گواهی‌های کاهش انتشار
  • نقش بازارها در طرح‌های کاهش انتشار کربن
  • انواع رویکردهای کاهش انتشار
  • عوامل موثر اصلی در شکل‌گیری بازار کربن
  • الزامات، مشخصه‌ها و خصوصیات بازار کربن
  • عوامل و بازیگران اصلی بازار کربن
  • نقش دولت در توسعه‌ی بازارهای کربن
  • معاهدات و پیمان‌های بین‌المللی مرتبط با بازار کربن
  • ظرفیت‌ها و ساز و کارهای بین‌المللی برای توسعه بازار کربن
  • قوانین و مقررات حاکم بر بازار کربن کشورهای مختلف
  • وضعیت عضویت ایران در معاهدات بین‌المللی محیط‌زیستی پیرامون تغییرات آب و هوایی
  • مقررات زیست‌محیطی ایران پیرامون تغییرات آب و هوایی و بازار کربن
  • سیاست‌ها، راهبردها، و برنامه‌های راهبردی کنونی دولت ایران در ارتباط با تغییرات آب و هوایی و بازار کربن
  • شناخت بازارهای کربن موجود در سایر کشورها
  • رهنمودهای بازار کربن و آثار آن بر بازار برق

پروژه بررسی و ارائه شيوه‌های تأمین مالی پايدار پژوهش در صنعت برق

عنوان پروژه: بررسی و ارائه شيوه‌های تأمین مالي پايدار پژوهش در صنعت برق
مدير پروژه: مهدی يادی‌پور
همكاران: کیومرث حیدری، وحید قربانی پاشاکلائی
خلاصه پروژه: هدف کلیدی و مهم از انجام پژوهش یافتن پاسخ یک یا چند پرسش مهم برای کشف واقعیتی تازه و یا خلق چیزی جدید است که پیش از آن، درک درستی از آن وجود نداشته است. صرف‌نظر از علاقه‌مندی شخصی، انجام پژوهش حرفه‌ای مستلزم موارد مختلفی از جمله دسترسی به محققان و اندیشمندان صاحب صلاحیت و توانمند؛ تأمین هزینه منابع انسانی؛ منابع مورد نیاز برای انجام تحقیق (فضای فیزیکی، منابع خام، آزمایشگاه و...) و در نهایت، منابع مالی کافی و پایدار برای تبدیل محصول تحقیقاتی به محصول تجاری است. بررسی‌های انجام شده در مورد کشورهای توسعه‏ یافته و در حال توسعه نشان می‌دهد اختصاص صحیح منابع در بخش پژوهش، علاوه بر رفع موانع و مشکلات کشورها و بهبود آینده علمی منجر به بهبود وضعیت اشتغال اندیشمندان و افراد دارای تحصیلات عالی خواهد شد؛ حضور مفید و مؤثر این اشخاص در فعالیت‌های علمی و پژوهشی علاوه بر دستاورد‌های مستقیم، آثار جانبی مثبت متعددی به همراه خواهد داشت اعتبارهای پژوهشی یکی از مهم‌ترین عوامل و محرک‌های پیشبرد تحقیقات است. نحوه تخصیص و جذب اعتبارات پژوهشی به مؤسسات و نهادهای آموزشی و پژوهشی مختلف در کشور، همواره از چالش‌های برنامه ریزان و سیاست‌گذاران علم و پژوهش بوده است. بعلاوه، با توجه به وابستگی اغلب نهادها و مؤسسات پژوهشی به بودجه عمومی دولت و یا منابع شرکت‌های دولتی و تأثیرپذیری بالای این منابع از نوسانات قیمت نفت، لازم است ضمن بررسی ابعاد مختلف مسئله تأمین مالی برای پژوهش و نوآوری، راهکارها و شیوه‌های تأمین و تثبیت منابع پایدار برای پژوهش را شناسایی و معرفی کرد. این پژوهش برای پوشش چنین هدفی تدوین شده و متکی به نتایج مطالعه‌ای پژوهشی است.
  • بررسی تئوری‌های تأمین مالی در تحقیق و توسعه و سهم تحقیق و توسعه در تولید ناخالص ملی برای کشورهای مختلف
  • تحلیل و ارائه وضعیت تأمین مالی مراکز پژوهشی به تفکیک داخل و خارج از کشور
  • بررسی مؤسسات داخلی، پژوهشگاه‏های نیرو و صنعت نفت، پژوهشکده بیمه، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی و مؤسسه تحقیقات
  • بررسی و ارائه تصویری مختصر از سابقه تاریخی هر یک از مؤسسات فوق، مهم‌ترین فعالیت‌ها، دستاورد‌ها و ترکیب منابع مالی آنان
  • بررسی مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه، مؤسسه تحقیقات مرکزی صنعت برق در ژاپن، مؤسسه تحقیقات برق آمریکا، شورای تحقیقات ملی کانادا و مؤسسه تحقیقات برق هند
  • بررسی زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های حقوقی موجود
  • بررسی قانون اساسی سیاست‌های کلی علم و فناوری، قانون شرکت‌های دانش‌بنیان، قانون سازمان برق ایران، قانون تأسیسات وزارت نیرو، قانون بودجه سال 1394، قانون برنامه پنجم توسعه، قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (الحاق 2) قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی، قانون حمایت از صنعت برق و لایحه برنامه ششم توسعه کشور
  • معرفی و بررسی ارتباط راهکاری مختلف برای توسعه ظرفیت‌های تأمین منابع مالی پایدار برای پژوهش در صنعت برق (در ارتباط با اتکا به اهداف سیاست‌های کلی علم و فناوری، سهم پژوهش صنعت برق از کل ارزش‌افزوده صنعت برق «شامل صنایع پشتیبان و تولید تجهیزات نیروگاهی و شبکه برق»)

پروژه ترسیم درخت دانش اقتصاد کربن

عنوان پروژه: ترسیم درخت دانش اقتصاد کربن
مدير پروژه: مهدی فرهادخانی
خلاصه پروژه: هدف از این پروژه، ترسیم درخت دانش اقتصاد کربن است. با این وجود و با توجه به نزدیکی مباحث اقتصادی مربوط به گازهای گلخانه‌ای و سایر گازهای مخرب محیط‌زیست و زیان‌آور برای حیات بشر و کلیه جانداران، همچون گازهای ناکس، حیطه موضوعی این پروژه به کلیه مباحث اقتصادی مرتبط با کلیه گازهای مخرب محیط‌زیست توسعه یافت. لذا بجای ترسیم درخت دانش اقتصاد کربن، استخراج درخت دانش اقتصاد انتشار گازهای مخرب و زیان‌آور برای محیط‌زیست یا به اختصار، اقتصاد انتشار، در دستور کار قرار گرفت. لذا در مرحله اول، عوامل مؤثر بر اقتصاد انتشار مورد شناسایی و بررسی قرار گرفت. در ادامه بر مبنای این عوامل و نقش آن‌ها در اقتصاد انتشار، درخت دانش اقتصاد انتشار که دربرگیرنده محورهای موضوعی مرتبط با اقتصاد انتشار و پروژه‌های اقتصاد انتشار می‌باشند، ترسیم گردید. برگ‌های این درخت دانش، همان پروژه‌های اقتصاد انتشار قلمداد می‌شوند. سپس، پروژه‌های حاصل تشریح گردید و منابع هزینه‌ای و زمانی برای اجرای پروژه‌ها برآورد شد. در پایان، شناسنامه پروژه‌های اقتصاد انتشار استخراج شدند.
  • تعیین عوامل مؤثر بر اقتصاد انتشار گازهای گلخانه‌ای و مخرب محیط‌زیست
  • درخت دانش اقتصاد انتشار مشتمل بر محورهای موضوعی و پروژه‌های مربوطه
  • تشریح پروژه‌ها و برآورد منابع لازم برای اجرای آن‌ها
  • شناسنامه پروژه‌های درخت دانش اقتصاد انتشار

پروژه بررسی و تحلیل زنجیره تولید ایده تا تجاریسازی محصولات دانش‌بنیان با تأکید بر طراحی چرخه پایدار تأمین مالی و پوشش ریسک

عنوان پروژه: بررسی و تحلیل زنجیره تولید ایده تا تجاری‎سازی محصولات دانش‌بنیان با تأکید بر طراحی چرخه پایدار تأمین مالی و پوشش ریسک
مدير پروژه: دکتر زینب کسرائی
همكاران: محمدحسین معماریان، مهناز طیاری، سهند جوادی، مهدی هفتانی
خلاصه پروژه: این پروژه فرآیند تجاری‌سازی را از تولید ایده اولیه تا محصول دانش‌بنیان مورد بررسی قرار می‌دهد. در بخش دوم پروژه، انواع مختلف مدل‌های تجاری‌سازی و کاربرد تجاری‌سازی در حوزه‌های مختلف شامل انرژی، پزشکی و دارویی، کشاورزی و فناوری‌های نوین ارزیابی شده است. بعلاوه، با ملاحظه الزامات تجاری‌سازی از جمله مطالعات امکان‌سنجی، بازاریابی، شناسایی ریسک‌های تجاری‌سازی و تأمین مالی و نیز الزامات حقوقی و قانونی، مدل تأمین مالی پایدار و پوشش ریسک طراحی گردیده است.
  • سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه به‌عنوان یکی از جنبه‌های مهم تجاری‌سازی از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند شرایط و امکانات لازم را برای مطالعه ایده‌های موجود ایجاد نماید و مهم‌تر از آن، به نوآوری و خلق ایده‌های جدید ختم شود. تحقیق و پژوهش از این حیث زیربنای فرآیند تجاری‌سازی محسوب می‌گردد.
  • حمایت از حقوق مالکیت فکری از جنبه‌های مهم و حیاتی در ارتقای نوآوری ملی است؛ زیرا در حالی که به بنگاه‌ها در تحقق بخشیدن به خلق ایده و نوآوری‌ کمک می‌کند، در تحقق منافع حاصل از سرمایه‌گذاری و دستیابی به رشد اقتصادی بالاتر نیز مؤثر است.
  • چالش‌هایی که کشورهای در حال توسعه در تلاش برای رسیدن به تجاری‌سازی موفق ایده و فناوری با آن مواجه‌اند، نیازمند مدیریت دانش، مدیریت روابط دانشگاه و صنعت و همچنین مدیریت فناوری و زیرساخت‌هاست.
  • تأمین مالی پژوهش و فناوری مکانیسمی لازم برای تحریک توسعه نوآوری است؛ به عبارت دیگر، این ساز و کار به بنگاه‌های کارآفرین برای غلبه بر مشکلات در دستیابی به منابع مالی و ارتقای قابلیت کشورها در نوآوری کمک می‌کند. در شرایط وجود عدم اطمینان در بازار و محیط اقتصادی، این نوع تأمین مالی می‌تواند عبور از دره مرگ را تسهیل نموده و شرکت‌های خطرپذیر را قادر می‌سازد با عوامل عدم اطمینان و ریسک تجاری‌سازی مواجه شوند.
  • در ارزیابی اعتباری بنگاه‌های دانش‌بنیان و فناوری محور به منظور اعطای تسهیلات، نه تنها باید نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام مد نظر قرار گیرد، بلکه چشم‌اندازهای رشد این بنگاه‌ها و دارایی‌های نامشهود شامل دارایی‌های فکری (هرچند ارزش‌گذاری آن‌ها مشکل است) باید مورد ملاحظه قرار گیرند.
  • به دلیل هزینه‌های بالای تأمین مالی از طریق اعطای وام و مشکلات دریافت وام از بانک‌ها (به این دلیل که بانک‌های تجاری و نهادهای مالی اعطای وام به کسب‌وکارهای ریسکی را در اولویت قرار نمی‌دهند) سرمایه‌گذاری خطرپذیر مکانیسم تأمین مالی جایگزینی را برای توسعه نوآوری فراهم می‌آورد.
  • به منظور تأمین مالی تجاری‌سازی و ارتقای قابلیت کسب‌وکار بنگاه‌های نوآور و فناوری محور، بازار سرمایه می‌تواند نقش مهمی را ایفا نماید.
  • در عین حال پیشنهاد‌هایی به نهادهای مرتبط با صنعت برق شامل پیشنهاد‌هایی برای صندوق پژوهش و فناوری صنعت برق و انرژی و همچنین سیاست‌گذاران ارائه شده است.

عنوان کتاب:اصلاحات اقتصادی صنعت برق (آسیب شناسی و بازاندیشی)

نویسنده: کیومرث حیدری
انتشارات: نور علم
انرژی الکتریکی کمتر از 2 درصد تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص می دهد اما، بجز موارد استثناء تحقق تولید ناخالص ملی مستلزم دسترسی به انرژی الکتریکی است. علاوه بر این، روند رو به رشد اقتصاد دیجیتال، نقش انرژی الکتریکی در تحقق رشد و به دنبال آن توسعه اقتصادی، بیش از پیش افزایش خواهد داد. از سوی دیگر، بر اساس تعریف کالاها در اقتصاد، انرژی الکتریکی یک کالای تخصصی است. 
جداسازی عمودی و افقی برای تفکیک بخش های رقابت پذیر مانند تولید از بخش های انحصاری مانند شبکه های برق، رفع موانع برای شکل گیری بازارهای گم شده، بازبینی مقررات متناسب با نیازهای جدید محیط کسب و کار،سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و کاهش اندازه دولت با واگذاری دارائی ها و سهام دولتی اهم محورهای اصلاحات صنعت برق را تشکیل می دهد. 
در ایران نیز طی دو دهه گذشته، اصلاحات اقتصادی این بخش تنظیم و اجرا شده است. با این وجود، هیچ اثر علمی منسجمی تولید نشده تا این اصلاحات را، منطبق با نظریه های اقتصاد، بررسی و تحلیل کرده باشد. کتاب اصلاحات اقتصادی صنعت برق، برای رفع چنین کمبودی تولید شده است.

عنوان : مقدمه‌ای بر داده‌کاوی: مفاهیم، روش‌ها، و کاربرد در تحلیل بازار برق

نویسندگان: معصومه رستم نیاکان کلهری، مسعود حسنی مرزونی
کتاب "مقدمه‌ای بر داده‌کاوی: مفاهیم، روش‌ها، و کاربرد در تحلیل بازار برق" به همت اعضای هیات علمی گروه اقتصاد برق و انرژی پژوهشگاه نیرو خانم معصومه رستم نیاکان کلهری و آقای مسعود حسنی توسط انتشارات پژوهشگاه نیرو چاپ شد. 
در این کتاب روش‌های پایه‌ای داده‌کاوی و کاربردهای آنها در تحلیل بازار برق معرفی شده‌اند.
 تغییر ساختار بازارهای برق، سبب ایجاد حجم زیادی داده شده است که با روش‌های سنتی قابل تحلیل نیستند. از طرفی مدیریت این بازارها نیازمند شناسایی پیچیدگی‌های مستتر در آنها و بررسی جنبه‌های مختلف با استفاده از تحلیل عمیق داده‌های تولیدشده است. تحلیل رفتار بازیگران بازار، فراهم‌سازی داده‌های مورد نیاز برای راهبری بازار برق نظیر پیش‌بینی قیمت و تقاضا، تحلیل شبکه برق، شناسایی پتانسیل تولید و بسیاری مسایل دیگر مستلزم استفاده از ابزاری کارآمد برای تحلیل داده‌هاست. لذا در سال‌های اخیر روش‌‌های متنوع داده‌کاوی چه در زمینه پیش‌بینی و چه تحلیل توصیفی نقش این ابزار را به خوبی ایفا می‌کنند. 
در حال حاضر بازار برق ایران به‌عنوان بازاری تجدید ساختار یافته پتانسیل به‌کارگیری این روش‌ها را برای شناخت بازیگران بازار و همچنین برنامه‌ریزی دقیق‌تر دارد. همچنین تحلیل‌های داده‌کاوی می‌تواند به تصمیم‌گیرندگان این بازار توانایی بررسی ابعاد مختلف تصمیمات، و پیش‌بینی نتایج محتمل آنها را بدهد.
 بخشی از این کتاب برآمده از نتایج پروژه‌ی " طراحی و توسعه نرم‌افزار داده‌کاوی و استقرار سيستم نوين و مستمر داده‌کاوی در بازار و شبکه برق ايران " به کارفرمایی شرکت مدیریت شبکه برق ایران می‌باشد. کتاب در چهار بخش تدوین شده است. بخش‌های اول تا سوم مربوط به معرفی روش‌های مختلف داده‌کاوی برای تحلیل‌های توصیفی، و پیش‌بینی، و بخش چهارم شامل کاربردهای متنوع این روش‌‌ها در تحلیل بازار برق با ارائه مثال‌هایی از بازارهای معتبر دنیا، و همچنین ارایه‌‌ی بخشی از یافته‌های پروژه مذکور در ارتباط با تحلیل چگونگی قیمت‌دهی بازیگران بازار برق می‌شود.
لینک دسترسی به کتاب:  https://press.nri.ac.ir/book_400836.html

عنوان کتاب : مقدمه‌ای بر تنظیم‌گری و اقتصاد ملی؛ موردکاوی تنظیم‌گری در بخش انرژی و صنعت گاز ایران

نویسنده: محمد عظیم‌زاده آرانی
اولین کتاب فارسی در حوزه تنظیم‌گری انرژی توسط دکتر محمد عظیم‌زاده آرانی عضو هیأت علمی گروه اقتصاد برق و انرژی پژوهشگاه نیرو از سوی نشر نهادگرا منتشر شده است. 
نویسنده، در مقدمه کتاب، به این موضوع پرداخته که تنظیم‌گری موضوعی میان‌رشته‌ای و دارای ابعاد اقتصادی، حقوقی، سیاسی و فنی می‌باشد و البته تمرکز این کتاب با محوریت رویکرد اقتصادی می‌باشد. از نگاه نویسنده، مهم‌ترین دلیل عدم توجه به تنظیم‌گری و نهادهای تنظیم‌گر، شناخت نادرست مسئله از جنبه‌ی نظری است و لذا این کتاب با هدف آشنایی با ماهیت، مبانی و ابزارهای تنظیم‌گری و نیز جایگاه آن در اقتصاد ایران به طور عام و بخش انرژی ایران به طور خاص، به رشته‌ی تحریر درآمده است. 
یافته‌ی کلیدی کتاب نشان می‌دهد که از منظر علم اقتصاد، موضوع تنظیم‌گری با شکست بازار گره خورده و مطالعه‌ در زمینه‌ی شناخت بازارها نشان می‌دهد که هر بازاری با هر درجه‌ای از رقابت‌پذیری در معرض شکست قرار دارد و لذا برای رفعِ این شکست، نیازمند ابزارها و نهادهای تنظیم‌گر متناسب با نوع خود می‌باشد. ابزار حقوق عمومی رقابت به عنوان ابزار تنظیم‌گری بازارهای رقابت‌پذیر و ابزار تنظیم‌گری بخشی به عنوان ابزار تنظیم‌گری بازارهای رقابت‌ناپذیر می‌باشند که هر یک از آن‌ها در مواردی نظیر نوع مداخله و مدت زمانِ مداخله، تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای با یکدیگر دارند.
 در بخش دیگری از کتاب آمده است که حوزه‌ی انرژی یکی از مهم‌ترین مصادیق شکست بازارها به شمار می‌رود. به واسطه‌ی شکست بازار در بخش انرژی، نمی‌توان این بازارها را به حال خود رها کرد، زیرا منجر به بروز رفتارهای ضدرقابتی می‌شود و واگذاری صرف برخی فعالیت‌ها به بخش خصوصی، تنها انحصار دولتی‌ای را که تا به حال وجود داشته است، به انحصار خصوصی تبدیل می‌کند، و این امر پیامدهای مخرب‌تری نسبت به قبل از واگذاری رقم می‌زند.
 لینک دریافت کتاب:

سلسله نشست های دو دهه اصلاحات صنعت برق

  • 1-سیاست‌های کلی و جهت‌گیری‌های مدیریتی
  • 2-تنظیم گری بخش انرژی
  • 3-نگاهی اقتصادی به اصلاحات صنعت برق
  • 4-بازارهای گمشده و توسعه رقابت
  • 5-محیط کسب و کار صنعت برق
  • 6-سرمایه گذاری
  • 7-خصوصی سازی در صنعت برق
  • 8-بورس انرژی
  • 9-بازار ظرفیت